344 Adrian Leszczyński. Wenedowie: Toponimia a zachodni zasięg osadnictwa Słowian

The Roman empire under Hadrian (ruled 117-138), showing the location of the Veneti (as Venedi) in the upper Vistula region (SE Poland).

Wenedowie, Wendowie, Wenetowie, Wenedzi – lud zamieszkujący – w okresie rzymskim (I–IV w. n.e.) – ziemie nad Bałtykiem. Istnieje szereg hipotez na temat ich przynależności etnicznej. Identyfikowany ze Słowianami zachodnimi, Wandalami, a także traktowany jako odrębny lud indoeuropejski.

W czasach historycznych nazwą Wenedzi (Wenden lub Winden) określali Słowian Germanie. Nazwa ta występuje nawet w znaczeniu prawnym, w pochodzącym z początku XIII wieku Sachsenspiegel, jako odpowiednik wyrazu sclavus w łacińskiej redakcji tego zbioru^[1]. W języku niemieckim jeszcze w XX wieku terminem Wenden (l.p. Wende) określano Słowian, obecnie rzeczownik Wenden i przymiotnik wendisch używa się w stosunku do Serbów łużyckich (zamiennie z Sorben, sorbisch), w języku fińskim Rosja to Venäjä, Venädä, Venät, podobnie w estońskim Vene, Venemaa, i karelskim Veneä. Również średniowieczne sagi skandynawskie nie nazywają Słowian inaczej niż Vinða, ew. Venða, a ziemię przez nich zamieszkałą Vindlandem^[2].(…)

(za https://pl.wikipedia.org/wiki/Wenedowie)

…..

Szanowni Państwo,

Tak jak obiecałem w moim wstępie do poprzedniego artykułu, upowszechniam kolejny autorstwa Pana Adriana Leszczyńskiego, który w prosty sposób unaocznia  skalę zagłady,.. tak ZAGŁADY… jaka spotkała (i nadal przecież spotyka) zarówno Tradycją Słowiańską / Wedyjską, jak i ludy Ją kiedyś i obecnie wyznające… albo nawet takie, które już nie są świadome tego, Kim byli Ich Przodkowie, gdzie mieszkali, jakim językiem mówili… Wiecie o kim mówię, no nie? 😦

Nic nie bierze się ot tak sobie  i nic ot tak sobie nie zniszczyło tych słowiańskich grodów, wsi, czy osad, które jak widać już tylko w nazwach… ale przetrwały w wielu miejscach w tzw. Zachodniej Europie.

https://pl.wikipedia.org/wiki/Wenedowie

https://en.wikipedia.org/wiki/Vistula_Veneti

https://pl.wikipedia.org/wiki/Wenetowie

https://en.wikipedia.org/wiki/Veneti

Przy okazji, proszę porównać obie wersje wikipedii, a sami przekonacie się, że cały czas coś dziwnego dzieje się z wiadomościami np. na temat Wenetów… 😦

Jeszcze ciekawostka… Na tej mapce powyżej, jak ktoś dobrze przyjrzy się, to znajdzie gdzieś tam… takie „rzymskie” miasto zwane Augusta Vindelicorum… To tak dorzucam, jako dar ode mnie, bo nie widzę tego miasta w spisie poniżej… a dodatkowo i to:

https://en.wikipedia.org/wiki/Vindelici

Alpine tribes and Roman provinces in the Alps around 14BC.

Do Zagłady Wenetów / Słowian będę jeszcze wielokrotnie powracał na tych stronach, więc nie napisze już o tym straszliwym… i niestety ciągle trwającym mordzie nic więcej…

SŁAWA NASZYM SŁOWIAŃSKIM PRZODKOM I NASZEJ PRASTAREJ SŁOWIAŃSKIEJ TRADYCJI I JĘZYKOWI!!!

Uwagi techniczne:
Formatowanie zostało poprawione, ale nie zmienione. Kod został skopiowany ze strony Dragomiry, która była tak miła, że dopisała swoje uwagi, do tego tekstu, które postanowiłem również tu przedstawić, bo uważam, że doskonale uzupełniają i rozszerzają pierwotny zakres zagadnień, opisanych tu przez Autora.

Miłego czytania życzę!
PZDRWM
SKRiBHa

…..

Wenedowie: Toponimia a zachodni zasięg osadnictwa Słowian

Wstęp

Toponimia to nauka zajmująca się nazwami miejsc, np. nazwami osad ludzkich – miast, wsi, przysiółków, nazwami państw i krajów, nazwami rzek i jezior (hydronimia), lasów, pól, gór (oronimia), a nawet nazwami miejskimi (urbanonimy), nazwami ulic czy placów.
Nazwy te mogą wiele powiedzieć o regionie zamieszkania przez daną społeczność, zarówno etniczną jak i nawet zawodową. Od rodzaju praktykowanego zawodu przyjęły swe nazwy liczne miejscowości położone w Polsce. Na przykład od zawodu kowala powstały miejscowości o nazwach: Kowale, Kowalów, Kowalewo. Od nazwy zawodu łagiewnika (rzemieślnika wytwarzającego naczynia) istnieją miejscowości o nazwach: Łagiewniki.

Dość częste są nazwy nawiązujące do etnosu, np.: Rawa Ruska, Uście Ruskie (obecnie: Uście Gorlickie), Żydowo, Czechów, Lipinki Łużyckie, Polska Cerekiew. Na terenie państw niemieckich również istniały tego typu nazwy, których człony bądź przymiotniki powstały od nazw etnosów, często niezwiązanych z samymi Niemcami. Do najbardziej popularnych nazw należą te, które pochodzą od nazw Słowian, zwanych w Niemczech historycznie mianem Wenden (pol. Wenedowie) lub Winden (pol. Winidowie). Zazwyczaj jest tak, że niemiecka nazwa Wenden dotyczy Słowian zamieszkujących północne kraje niemieckie (bądź niegdyś do Niemiec należące), zaś określenie Winden dotyczy Słowian z południowych krajów niemieckich (współczesnych i dawnych). Toponimów odnoszących się do tych określeń jest w Niemczech, Austrii, a także w innych państwach niegdyś rządzonych przez Niemców, bardzo wiele. Nazwy te wskazują miejscowości i terytoria historycznie zamieszkałe przez Słowian. Nadane one zostały przez niemieckich zwierzchników ziem zamieszkałych przez Słowian. Dlatego na ich podstawie można określić historyczny zasięg osadnictwa słowiańskiego. Ponieważ nie sposób omówić w jednym artykule wszystkich nazw związanych z wyrazami „Wenden” i „Winden”, w niniejszym opracowaniu ograniczyłem się tylko do nazw zawierających przymiotniki „Wendisch” (pol. Wendyjski / Słowiański) oraz „Windisch” (pol. Windyjski / Słowiański). Toponimy o członach „wenden”, „winden”, „wend”, „wind” itp. pozostawiam na ewentualne przyszłe artykuły. Opisy miejscowości zawierają odnośniki do Wikipedii w poszczególnych językach (głównie niemieckim i polskim) z informacjami na ich temat.

Oprócz tego toponimów z członami „wend / wind” istnieją także inne nazwy wskazujące na słowiańską etymologię niemieckich miejscowości. Do takich toponimów należą bez wątpienia niemal wszystkie nazwy ze słowiańską końcówką „-itz” lub „-ow”, a w licznych przypadkach „-au” czy „-in”. Niedawno powstał na ten temat krótki artykuł Kamila Dudkowskiego oparty na niemieckich opracowaniach, zawierający kilka interesujących map toponimów o różnych członach. [1]

Mój artykuł nie obejmuje tematu całościowo i ogranicza się tylko do niemieckich toponimów zawierających wspomniane przymiotniki związane ze Słowianami. Zagadnienie uzupełniam mapą Niemiec z zaznaczonymi miejscowościami te przymiotniki zawierające. W drugiej części artykułu skupiam się na południowo-zachodnim obszarze osadnictwa słowiańskiego i nawiązuję do podobnych nazw etnicznych oraz toponimów, znanych na tamtym terenie w odległej starożytności. Ta część również zawiera dość ciekawą mapę.

Przymiotniki „Wendisch” i „Windisch” znane są nie tylko z terenu Niemiec i Austrii, ale także z terytoriów współczesnych państw słowiańskich. Mowa tu o państwach i krajach, które w przeszłości rządzone były przez Niemców i które zamieszkiwali (i nadal zamieszkują) Słowianie. To właśnie ze względu na ich osadnictwo, dane miejscowości otrzymały nazwy z wyżej wymienionymi przymiotnikami. Do tych państw zaliczają się: Czechy, Polska i Słowenia.

Część I

Toponimy z przymiotnikiem „Wendisch”:

N I E M C Y :

Badenia-Wirtembergia:
Wendischenhof – wieś w gminie Dörzbach, pow. Hohenlohekreis. Jedyna miejscowość w Badenii-Wirtembergii, której człon posiada przymiotnik Wendisch , a nie Windisch. Zaledwie kilkanaście kilometrów od Windischenhof na północny-zachód położona jest miejscowość Windischbuch. W promieniu zaledwie 40 km są jeszcze: Windisch-Bockenfeld, Windisch-Brachbach i Windischenbach – wszystkie omówione poniżej.

Brandenburgia:
Wendisch Borschütz – miejscowość wchodząca w skład Altenau i wraz z nią będąca częścią miasta Mühlenberg/Elbe w pow. Elbe-Elster, Wiki/niem.
Wendisch Buchholz (obecnie od 1937 r. Märkisch Buchholz) – najmniejsze miasto w Brandenburgii, położone w pow. Dahme-Spreewald, Wiki/niem. , Wiki/pol.
Wendisch Rietz (dlnłuż. Rěc) – wieś gminna w pow. Landkreis Oder-Spree (pol. Odra-Sprewa), Wiki/niem. , Wiki/pol.
Wendisch Rietz Siedlung – osiedle położone 3 km na południowy-wschód od wsi Wendisch Rietz.
Wendisch Warnow (obecnie od 1937 r. Klein Warnow) – dawna wieś, obecnie część miasta Karstädt, pow. Prignitz.

Dolna Saksonia:
Wendisch Evern – wieś gminna położona 3 km na południowy-wschód od Lüneburga w Wendlandzie, pow. Lüneburg, Wiki/niem. , Wiki/pol.

Meklemburgia-Pomorze Przednie:
Wendisch Baggendorf – wieś gminna w pow. Vorpommern-Rügen (pol. Pomorze Przednie-Rugia), Wiki/niem. , Wiki/pol.
Wendischhagen – część miasta Malchin, pow. Mecklenburgische Seenplatte (pol. Pojezierze Meklemburskie).
Wendisch-Langendorf – nadmorska wieś w gminie Gross Mohrdorf, pow. Vorpommern-Rügen (pol. Pomorze Przednie-Rugia).
Wendisch Priborn – wieś w gminie Ganzlin, pow. Ludwigslust-Parchim, Wiki/niem. , Wiki/pol.
Wendisch Rambow – wieś w gminie Bad Kleinen, pow. Nordwestmecklenburg, położona pomiędzy Wismarem, a Schwerinem.
Wendisch Waren – niegdyś osobna wieś, od 2012 r. dzielnica miasta Goldberg, pow. Ludwigslust-Parchim, Wiki/niem. , Wiki/pol.

Saksonia:
Wendischbaselitz (grnłuż. Serbske Pazlicy) – łużycka wieś w gminie Nebelschütz, pow. Bautzen (pol. Budziszyn), Wiki/niem.
Wendischbora – miejscowość wchodząca w skład miasta Nossen, pow. Meissen (pol. Miśnia), Wiki/niem.  
Wendischcarsdorf (obecnie od 1937 r. Karsdorf) – część miasta Rabenau pod Dreznem, pow. Sächsische Schweiz-Osterzgebirge.
Wendisch-Cunnersdorf (grnłuż. Serbske Kundraćicy) – niegdyś osobna wieś, od 1994 r. część miasta Löbau w pow. Görlitz na Łużycach, położona tuż obok Wendisch-Paulsdorf,  Wiki/niem.
Wendischfähre – wieś nad Łabą, blisko granicy z Czechami, należy do gminy Rathmannsdorf, pow. Sächsische Schweiz-Osterzgebirge, Wiki/niem.
Wendisch-Paulsdorf (grnłuż. Serbske Pawlecy) – niegdyś osobna wieś, od 1994 r. część miasta Löbau w pow. Görlitz na Łużycach, położona tuż obok Wendisch-Cunnersdorf, Wiki/niem.
Wendisch-Rottmannsdorf (obecnie od 1937 r. Rottmannsdorf) – kiedyś odrębna miejscowość, od 1996 r. dzielnica miasta Zwickau, Wiki/niem.
Wendishain – część miasta Hartha, pow. Mittelsachsen (pol. Środkowa Saksonia). Miejscowość umieszczona w spisie wyjątkowo, jako że jest jedyną miejscowością o bliźniaczym członie „Wendis-”.

Saksonia-Anhalt:
Wendisch-Börgitz – mała miejscowość wchodząca w skład Börgitz i wraz z nim będąca częścią miasta powiatowego Stendal.
Wendischbrome – mała osada położona tuż przy granicy z Dolną Saksonią, dwa kilometry od dużej wsi Brome w Dolnej Saksonii. Osada leży w gminie Jübar, pow. Altmarkkreis Salzwedel, Wiki/niem.  
Wendischhorst – wieś w gminie Dähre, pow. Altmarkkreis Salzwedel, położona blisko granicy z Dolną Saksonią.
Wendisch-Kirchhof – mała miejscowość nad Hawelą, tuż przy granicy z Brandenburgią, będąca częścią miasteczka Havelberg, pow. Stendal.

P O L S K A :

Wendisch Buckow (obecnie Bukowa, kaszub. Bùkòwa) – dawna wieś słowińska, położona w gminie Smołdzino, pow. słupski, woj. pomorskie.  Wiki/pol. , Wiki/niem.
Wendisch Buckow (obecnie Bukowo) – wieś w gminie Polanów, pow. koszaliński, woj. zachodniopomorskie, Wiki/pol. , Wiki/niem. 
Wendisch Karstnitz (obecnie Karznica, kaszub. Kaszëbskô Karznica) – osada w gminie Potęgowo, pow. słupski, woj. pomorskie, Wiki/pol. , Wiki/niem. 
Wendisch Musta (obecnie Mosty, łuż. Mosty) – nieistniejąca wieś, której pozostałości znajdują się w gminie Przewóz, pow. żarski, woj. lubuskie, Wiki/niem.
Wendisch Silkow (obecnie Żelkowo, kaszub. Żelkòwa lub Kaszëbsczé Zelkòwò) – dawna wieś słowińska, położona w gminie Główczyce, pow. słupski, woj. pomorskie, Wiki/pol. , Wiki/niem.

Toponimy z przymiotnikiem „Windisch”:

N I E M C Y :

Badenia-Wirtembergia:
Windisch-Bockenfeld – dawna wieś wchodząca w skład gminy Leuzendorf, a dziś wraz z nią będąca częścią miasta Schrozberg, pow. Schwäbisch Hall, tuż przy granicy z Bawarią.
Windisch-Brachbach – osada, która obecnie należy do dzielnicy Obersteinach miasta Ilshofen, pow. Schwäbisch Hall.
Windischbuch – dawna wieś gminna, będąca obecnie częścią miasta Boxberg, pow. Main-Tauber-Kreis. Osada istniała już w VI wieku. Nazwę wsi tłumaczy się jako „Słowiański Buk”. Związek z bukiem potwierdza herb z wizerunkiem tego drzewa. Wiki/niem.
Windischenbach – wieś w gminie Pfedelbach, pow. Hohenlohekreis, Wiki/niem.
Windischenbach – krótki, bo zaledwie  3,7-kilometrowy potok, przepływający w pobliżu miejscowości o tej samej nazwie oraz przez Pfedelbach i Öhringen, pow. Hohenlohekreis, Wiki/niem.

Bawaria:
Windischbergerdorf – część miasta Cham, pow. Cham, położona we wschodniej części landu, niedaleko granicy z Czechami. Wiki/niem.
Windischbuchen – wieś w gminie Eichenbühl, pow. Miltenberg, na samej granicy z Badenią-Wirtembergią.
Windischengrün – część miasta Schauenstein, pow. Hof.
Windischenhaig – dzielnica miasta Kulmbach, pow. Kulmbach, Wiki/niem.
Windischenlaibach – część miasta Speichersdorf, pow. Bayreuth.
Windischeschenbach – miasto w pow. Neustadt an der Waldnaab, niedaleko granicy z Czechami, Wiki/niem. , Wiki/pol.
Windischgaillenreuth – część miasta Ebermannstadt, pow. Forchheim.
Windischhausen – część miasta Treuchtlingen, pow. Weissenburg-Gunzenhausen, Wiki/niem.
Windischletten – część miasta Schesslitz, pow. Bamberg, Wiki/niem.

Turyngia:
Windischholzhausen – dawniej osobna miejscowość, a od 1994 r. dzielnica Erfurtu – stolicy Turyngii, Wiki/niem. , Wiki/pol.
Windischenbernsdorf – dawniej osobna miejscowość, a od 1923 r. dzielnica miasta Gera, Wiki/niem.
Windischleuba – wieś i gmina w pow. Altenburger Land, Wiki/niem. , Wiki/pol.

A U S T R I A :

Windisch Baumgarten – część miasta Zistersdorf w kraju związkowym Dolna Austria, w pobliżu granicy ze Słowacją i Czechami.
Windisch Bleiberg (słoweń. Slovenji Plajberk lub Slovenj Plajberg lub Svinčnica) – miejscowość w gminie Ferlach, pow. Klagenfurt-Land w Karyntii, w pobliżu granicy ze Słowenią. Do dziś ok. 38% mieszkańców stanowią Słoweńcy. Wiki/niem.
Windischgarsten – gmina w pow. Kirchdorf an der Krems, Górna Austria. Znany kurort. Wiki/niem. , Wiki/pol.
Windisch-Matrei (obecnie: Matrei in Osttirol) – miejscowość i gmina w Tyrolu Wschodnim. Wiki/niem. , Wiki/pol.
Windisch-Minihof – wieś w gminie Minihof-Liebau, pow. Jennersdorf, w kraju związkowym Burgenland, w pobliżu granicy ze Słowenią i Węgrami. Wiki/niem.

C Z E C H Y :

Windisch Kamnitz (obecnie: Srbská Kamenice) – wieś i gmina w pow. Děčín, w kraju usteckim (Ústecký kraj), nazwa związana jest z Serbołużyczanami, Wiki/czes. , Wiki/niem.

P O L S K A :

Windisch-Marchwitz – (wcześniej niem.: Polnisch Marchwitz oraz Smarchow, pol. hist. Smarchów Polski, obecnie: Smarchowice Śląskie) – wieś w gminie Namysłów, pow. namysłowski, woj. opolskie, Wiki/pol.

S Ł O W E N I A :

Windisch-Feistritz (obecnie: Slovenska Bistrica) – miasto i gmina w słoweńskim regionie Styria (Štajerska). Wiki/słoweń. , Wiki/pol. , Wiki/niem.
Windischgrätz (także: Windischgraz lub Windisch-Graz, dosłownie: Slowenisch Graz, obecnie: Slovenj Gradec) – miasto w słoweńskim regionie Styria (Štajerska), Wiki/słoweń. , Wiki/pol. , Wiki/niem.

S Z W A J C A R I A :

Windisch (w starożytności: Vindonissa) – gmina w północnej Szwajcarii, w kantonie Argowia, w okręgu Brugg. Miejscowość wymieniona jest w spisie wyjątkowo. Nazwa gminy nie jest bowiem przymiotnikiem i nie zawiera drugiego członu będącego rzeczownikiem. Jednakże nazwa tej miejscowości związana jest z drugą częścią niniejszego opracowania nawiązującego do nazw starożytnych z terenu Alp i okolic. Wiki/pol., Wiki/niem.

W przypadku Niemiec obrazowo przedstawia się poniższa mapka, gdzie nazwy miejscowe z przymiotnikiem „Wendisch” oznaczone są czerwonymi punktami, a nazwy z przymiotnikiem „Windisch” punktami czarnymi.

Zwraca uwagę daleko wysunięte osadnictwo słowiańskie na terenie Niemiec, a zwłaszcza w Bawarii i co zaskakujące – w Badenii-Wirtembergii . Oba kraje to dwa najbardziej na południe wysunięte landy Niemiec.

Mapa 1. Niemcy: nazwy miejscowe z przymiotnikami „Wendisch” (czerwone punkty) oraz „Windisch” (czarne punkty).

Część II

Wenetowie i Winidowie znani ze starożytności

Według powszechnie przyjętej narracji historycznej, Słowianie (Winidowie) pojawili się na terenie Bawarii, Austrii, Słowenii czy północno-wschodnich Włoch dopiero w VI/VII w. Następstwem osadnictwa Słowian są nazwy z przymiotnikiem „Windisch-” w tychże krajach, a także w odległej Badenii-Wirtembergii. Miałem okazję już wspomnieć w innym artykule o wczesnośredniowiecznych słowiańskich plemionach z terenu Bawarii (Górna Frankonia i Górny Palatynat). Ich nazwy to: Moinwinidzi (łac. Moinvinidi lub Moin-Winidi) oraz Radanzwinidzi (łac. Radanzwinidi lub Ratanz-Winidi). [2]  Wspomina o tym dokument cesarza Ludwika I Pobożnego wydanego dla biskupa Würzburga w latach 826-830. Choć plemiona te uległy dawno temu zniemczeniu, ich zamieszkanie na terenie Bawarii nie budzi wątpliwości.

Do dnia obecnego natomiast, Słowianie zamieszkują Włochy, a dokładnie prowincję Friuli-Wenecja Julijska, przylegającą bezpośrednio do Słowenii. Słowianie reprezentowani tam są przez mniejszość słoweńską, wyróżniającą się własnym językiem, strojem oraz tradycją. W przeszłości ludność słowiańska zamieszkiwała dużo większy obszar tej prowincji. Region ten zwany jest do dziś potocznie mianem „Schiavonia”, a w czasach Republiki Wenecji stanowił jej administracyjną prowincję. Słowiańska grupa narodowościowa zamieszkiwała w przeszłości nadmorską dzielnicę słynnego „miasta na wodzie” – Wenecji, zwaną „Riva degli Schiavoni” (pol. Nadbrzeże Słowiańskie). Położona ona była w dawnym kwartale sklawińskiej gminy kupieckiej, naprzeciw Pałacu Dożów i Placu Św. Marka. O słowiańskich mieszkańcach Wenecji mówi też budynek bractwa Scuola di San Giorgio degli Schiavoni ufundowany pod koniec XV wieku, który w XIX wieku stał się jednym z najsłynniejszych miejsc pielgrzymkowych dla artystów. [3]  Co ciekawe: zamieszkiwanie prowincji zwanej Wenecją (wł. Veneto) przez Słowian, których historyczna nazwa to „Wenedowie”, wydaje się w tym konkretnym przypadku zbiegiem okoliczności. Jednak czy na pewno?

W bardzo odległej starożytności obszar ten zamieszkiwał lud o nazwie Wenetowie. Ten etnonim jest praktycznie identyczny z nazwą Słowian – Wenedowie / Wendowie. Według wielkiego greckiego historyka Herodota, nadadriatyccy Wenetowie przybyli ze wschodu Europy. Jak podaje Wikipedia: „Najnowsze badania wskazują jednak na pochodzenie ludu z Europy Środkowej…”. Lud ten, uznawany za Indo-Europejczyków, miał przybyć na tamtejsze ziemie około 950 r. p.n.e. Zatem istnieje silne prawdopodobieństwo jego pokrewieństwa z Wenedami z Europy Środkowej. A jeśli uznać tych ostatnich za Słowian (co według mnie jest słuszne), [2]  to wniosek jawi się taki: Wenetowie z Italii także mieli prasłowiańskie korzenie. Pewną przesłanką przemawiającą za kontaktami Wenetów nadadriatyckich z Wenedami środkowoeuropejskimi są dowody w postaci wyrobów materialnych znalezionych w grobach nadadriatyckich. Wenetowie z Italii mieli bowiem używać bałtyckiego bursztynu.

Sprawa jest tym bardziej ciekawa, gdyż w starożytności, na północ od wspomnianej prowincji Friuli-Wenecja Julijska znajdował się region zamieszkiwany przez inny lud o podobnej nazwie. Starożytni Vindelici (pol. Windelikowie), bo o nich mowa, powszechnie uważani są za plemię celtyckie. Zajmowali oni teren obecnej północnej Szwajcarii, austriackiego Vorarlbergu i Tyrolu, niemieckiej południowej Badenii-Wirtembergii i południowo-zachodniej Bawarii. W dawnych pismach występują pod nazwami: Vindelici, Vindolici i Vindalici. [4]  Na marginesie: te ostatnie określenie najsilniej kojarzy się z Wandalami (łac. Vandali), ludem również środkowoeuropejskim, utożsamianym także z Wenedami, a tym samym ze Słowianami. [2]

Krainę plemienia nazywano Vindelicia, a na jej terenie znajdowały się miasta, które w rzymskich dokumentach nawiązywały do nazwy etnosu. Największym i najważniejszym miastem była Augusta Vindelicorum (obecny Augsburg w Bawarii) położona nad rzeką Lech (również swojska nazwa). Poza tym była Vindonissa (obecnie wspomniana powyżej gmina Windisch w Szwajcarii) i daleko na wschodzie – co zagadkowe – poza siedzibami plemienia, znajdowała się Vindobona (dzisiejszy Wiedeń). [5]  Ten ostatni przykład wskazuje, że nazwa plemienia mogła rozciągać się na wszystkie ludy zamieszkujące wzdłuż Alp o tym samym pochodzeniu. Pokrywałoby się to z przedstawionymi powyżej toponimami o przymiotniku „Windisch” . Tym samym wskazywałoby na zamieszkiwanie starożytnych Windelików dokładnie na tym samym obszarze, na którym w średniowieczu mieszkali słowiańscy Winidowie (niem. Winden). W związku z tym nasuwają się pytania:

– czy starożytni Vindelici to średniowieczni słowiańscy Winidowie?
– czy starożytni nadadriatyccy italscy Wenetowie rzeczywiście byli spokrewnieni ze środkowoeuropejskimi Wenedami?
– czy starożytni nadadriatyccy italscy Wenetowie byli tym samym ludem, co alpejscy Vindelici?
– czy wszystkie wspomniane ludy były Słowianami?

Odpowiedzi na te pytania są otwarte. Jednakże o osadnictwie Słowian w zamierzchłych czasach pisali już w XIX i na początku XX wieku wybitni polscy historycy. Należał do nich Wilhelm Bogusławski, który m.in. dogłębnie analizował relację Jordanesa, opisującą obszar zamieszkania Wenetów (Słowian). [6]

Jordanes – historyk żyjący w VI w. pisał tak:

„Sklawenowie siedzą na obszarze od grodu Noviodunum i jeziora określanego jako Mursjańskie, po rzekę Danaster [Dniestr – przyp. A.L.], a na północy po Wisłę…” [7]

Bogusławski uważał, że Jezioro Mursjańskie w pierwotnych tekstach zapisane było jako „Jezioro Musjańskie” (łac. Lacus Musianus) i że dziś zwie się ono Jeziorem Bodeńskim (niem. Bodensee). Jezioro te miało także jeszcze inną nazwę, o czym piszę poniżej. Nazwę położonego nad tym jeziorem miasta Bregencja (niem. Bregenz) w Austrii łączy ze słowiańskim „brzegiem”, nazywając miasto „Bregańcem”. Co zaskakujące: w języku czeskim nazwa miasta brzmi „Břežnice” i wywodzi się właśnie od słowiańskiego wyrazu „brzeg”. W starożytności miasto nosiło nazwę Brigantium, którą to nazwę wywodzi się od celtyckiego plemienia Brygantów. Nazwę plemienną próbuje się natomiast wywodzić od różnych słów celtyckich przypominających człony „brig”, „brigan” lub od bóstwa kobiecego. [8]

Etymologia miasta wywodząca nazwę od słowiańskiego „brzegu” zdaje się być bardziej sensowniejsza, tym bardziej, iż w języku niemieckim główny człon nazwy to „breg”.
Tereny położone nad Jeziorem Bodeńskim, za zamieszkałe pierwotnie przez Słowian uważał także Wojciech Kętrzyński. W swym zapomnianym przez rodaków opracowaniu z przełomu XIX i XX wieku pt. „O Słowianach mieszkających niegdyś między Renem a Łabą, Salą i czeską granicą” podaje on wiele słowiańsko brzmiących toponimów położonych w Badenii-Wirtembergii, Bawarii, Austrii, Szwajcarii, a nawet w Liechtensteinie. [9]  Zwraca również uwagę na bardzo istotną rzecz związaną z nazwą innej znanej miejscowości położonej nad Jeziorem Bodeńskim. Mowa tu o mieście Konstancja (niem. Konstanz) w Niemczech (Badenia-Wirtembergia). Autor podaje, że przez lata w niemieckich dokumentach nazwa tego miasta posiadała typowo słowiańskie brzmienie. W języku niemieckim była to postać „Kostnitz”, w dawnej mowie polskiej „Kostnica”. Czesi do dziś nazywają te miasto „Kostnice” z typową słowiańską końcówką „-ice”. [10]  Niemieckojęzyczna Wikipedia podaje, iż nazwa „Kostnitz” funkcjonująca przez wiele wieków w literaturze, powstała w wyniku pomyłki i przekręcenia liter w dokumentach. Tego typu tłumaczenie nie jest niczym nowym. Wszystkie bowiem zapisy łączące Słowian ze starożytnymi Wenedami, Wandalami i innymi ludami znanymi ze starożytnej historii, uważane są za pomyłki, omyłki, błędy pisarskie i drukarskie, wymysły, „ukolorowania”, bajania czy także celowe kłamstwa. Taka argumentacja odbiega od naukowego, uczciwego i rzetelnego podejścia do warsztatu źródłowego. Zwracam uwagę Czytelników, że wiele nieprawdopodobnych z punktu widzenia teorii allochtonistycznej, dawnych relacji pisanych, z zasady trafia do szuflady z napisem „Pomyłki, omyłki i błędy”. Trafiają tam, gdyż nie pasują do teorii o późnym przybyciu Słowian do Europy i późnym pojawieniu się ich na kartach historii.

Wracając do „Kostnicy”, niemieckojęzyczna Wikipedia podaje także, że w 1908 r. w berlińskiej dzielnicy Wilmersdorf zmieniono nazwę ulicy z „Kostnitzer Strasse” (pol. Ulica Kostnicka) na „Konstanzer Strasse” (pol. Ulica Konstancka). [11]  Nazwa ta została zmieniona ze względu na rugowanie słowiańskości z niemieckich toponimów. Ówczesnym (i współczesnym także) Niemcom nie mieściło się bowiem w głowie, że nazwa miasta nad Jeziorem Bodeńskim może mieć słowiańskie brzmienie i co gorsza – słowiański źródłosłów.

Przekonany o zamieszkiwaniu starożytnej Germanii przez Słowian był również Konstanty Moes-Oskragiełło, prekursor wegetarianizmu w XIX wieku na terenie ziem polskich. Wspominał on o tym w swej książce „Jarstwo i wełniarstwo w dziejach Słowiańszczyzny”. Uważał wręcz, że cała starożytna Germania była słowiańska i że wszystkie nazwy topograficzne z terenu całych Niemiec mają pochodzenie słowiańskie. [12]
Do ciekawostek należy też fakt, iż w austriackich krajach – Salzburgu i Tyrolu Wschodnim oraz częściowo we włoskim Tyrolu Południowym leży pasmo górskie, będące częścią Wysokich Taurów, o nazwie Venedigergruppe. Najwyższym szczytem tego pasma jest Grossvenediger. Dość zabawna jest próba wytłumaczenia nazwy tego szczytu:

„W dosłownym tłumaczeniu nazwa szczytu oznacza „Wielki Wenecjanin”. Pochodzenie tej nazwy nie jest jasne. Jest ono zapewne związane z nazwą Wenecji (niem. Venedig). Według jednej z hipotez do południowych jego stoków mieli dawniej docierać kupcy weneccy. Według alternatywnej hipotezy nazwa szczytu pochodzi stąd, że przy bardzo dobrej przejrzystości powietrza miałby on być widoczny z odległej o 185 km Wenecji, co jednak nie znajduje potwierdzenia w faktach”. [13]

Nazwa ta, z następującą po „V” samogłoską „e” odbiega od drugiej samogłoski z nazwy Windelików i wspomnianych łacińskich nazw miast. Jednakże, na terenie Windelików znajduje się wspominane Jezioro Bodeńskie, którego część zwana była w starożytności jako Lacus Venetus. Nazwę tę zapisał Pomponiusz Mela w roku 43 n.e. na określenie tzw. górnej części jeziora (niem. Obersee). [14]

Jak to wszystko interpretować? Nie chcę niczego narzucać Czytelnikom, ale według mnie istnieje prawdopodobieństwo, że alpejscy Windelikowie i nadadriatyccy Wenetowie to ten sam lud. Istnieje także prawdopodobieństwo, iż oba ludy były w jakimś stopniu spokrewnione ze Słowianami lub, że były po prostu Słowianami. Daleki zachodni zasięg osadnictwa Słowian może dziwić. Jednakże niemieckie toponimy z przymiotnikami „Wendisch” i „Windisch” wyraźnie pokazują dokąd ono sięgało. Osadnictwo słowiańskie na terenach Bawarii i Hesji jest poświadczone także źródłowo. Zamieszkiwanie Słowian w Tyrolu Wschodnim potwierdzają dodatkowo badania genetyczne oraz słowiańskie nazwy pastwisk, co wykazali austriaccy naukowcy i o czym pisałem w artykule „Języki słowiańskie a haplogrupa R1a1”. [15]

Zwraca uwagę mieszanie się starożytnych nazw z członami „Venet-” i „Vind-” na terenie od Adriatyku po ziemie na północ od Alp. Zwraca uwagę także mieszanie się tych nazw ze współczesnymi toponimami o przymiotnikach „Windisch”. Wyraźnie obrazuje to poniższa mapka:

Na podstawie mapy nr 2 można mniemać, iż nazwa pasma górskiego Venedigergruppe oraz nazwa szczytu Grossvenediger związane są z nazwą plemienną Wenetów. Góry te są geograficznym łącznikiem pomiędzy przybliżonym obszarem zamieszkania Wenetów, a przybliżonym obszarem zamieszkania Windelików. W tym kontekście może wydawać się, że oba plemiona to w gruncie rzeczy ten sam lud, nazywany raz za pomocą członu „Wen-”, a raz za pomocą członu „Win-”. We wczesnym średniowieczu ziemie Windelików, Wenetów jak i obszar Austrii, na którym położone są wymienione góry, zamieszkują Słowianie. Zowią się oni mianem „Winden” oraz mianem „weneckich Słowian”, a region zamieszkania tych drugich to „Venezia Schiavonia”.
Choć w niniejszym artykule skupiłem się na współczesnych nazwach związanych z przymiotnikami „Wendisch” i „Windisch”, to na koniec dodatkowo chciałbym dla ciekawości przytoczyć sześć innych nazw. Spośród wielu toponimów z terenu Alp posiadających postać nie-germańską, te brzmią wyjątkowo zagadkowo lub nawet swojsko:
– Blasenka – szczyt w Vorarlbergu (Austria), 2010 m n.p.m.
– Greben – mała miejscowość w Vorarlbergu (Austria), położona między wsiami Bezau i Reuthe.
– Holenke – szczyt w Vorarlbergu (Austria), 2044 m n.p.m.
– Orsanka – mała osada położona pod miastem Götzis w Vorarlbergu (Austria).
– Schmiecha – rzeka w Badenii-Wirtembergii (Niemcy), na północ od J. Bodeńskiego, 41 km długości, dopływ Dunaju.
– Schwelka – mała osada w Vorarlbergu (Austria), położona niedaleko wsi Reuthe.

Zakończenie

Niniejszy artykuł ledwie zahaczył o temat zachodniego zasięgu zamieszkania Słowian. Zagadnienie te będzie kontynuowane w przyszłości. Jednak sprawa ta wymaga naukowego rozeznania na szerszą skalę. Temat osadnictwa Słowian w regionie alpejskim i nadadriatyckim powinien być na nowo przeanalizowany przez naukowców. Miejmy nadzieję, że do takich badań dojdzie i że nowe badania z zastosowaniem nowoczesnej metodologii ujawnią kolejne ważne odkrycia w tym zakresie. Zbadane powinny zostać na nowo etymologie nazw miejscowych i etymologie nazw plemiennych ze starożytności. Badaniom należałoby poddać dawne źródła pisane, a także wyroby kultur materialnych oraz zachowane dawne szczątki ludności ze wspomnianych obszarów. Badaniom tym powinien przyświecać wysoki profesjonalizm, uczciwość, rzetelność i otwartość umysłu badaczy. Wszystko to powinno być wolne od prymitywnego niemieckiego i zachodnioeuropejskiego szowinizmu, kompleksu wyższości, zacietrzewienia i ograniczenia umysłowego. Wówczas dopiero nauka może zbliżyć się do prawdy.

Adrian Leszczyński
aleszczynski@interia.pl

BIBLIOGRAFIA:

Przy sporządzaniu wykazu miejscowości o przymiotnikach „Wendisch” i „Windisch” korzystałem z niemieckich atlasów książkowych – współczesnych jak i jednego przedwojennego, oraz ze stron Wikipedii w pięciu językach.

Oto spis:
1. Deutschland und die Welt, Atlas für Beruf und Haus; Ullstein A.G.; Berlin 1934 r.
2. Deutschland ADAC MaxiAtlas 1:150 000 – 2004/2005; ADAC Verlag GmbH; München.
3. Autoatlas 2010/2011, Deutschland 1:300 000, Schweiz 1:301 000, Österreich / Benelux / Dänemark 1:300 000, Europa 1:750 000/ 1:4,5 Mio.; MairDumont; Ostfildern.
4. Wikipedia polskojęzyczna: https://pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna
5. Wikipedia niemieckojęzyczna: https://de.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Hauptseite
6. Wikipedia czeskojęzyczna: https://cs.wikipedia.org/wiki/Hlavn%C3%AD_strana
7. Wikipedia słoweńskojęzyczna: https://sl.wikipedia.org/wiki/Glavna_stran
8. Wikipedia anglojęzyczna: https://en.wikipedia.org/wiki/Main_Page

PRZYPISY:

[1] – Kamil Dudkowski; Dokąd na zachód sięgała Polska?; Wspaniała Rzeczpospolita 03.02.2016:
http://wspanialarzeczpospolita.pl/2016/02/03/dokad-na-zachod-siegala-polska/

[2] – patrz artykuły: Adrian Leszczyński; Wenedowie, Wandalowie i Słowianie; Taraka 24.05.2014:
http://www.taraka.pl/wenedowie_wandalowie_slowianie
oraz: Adrian Leszczyński; Źródła pisane o pochodzeniu Słowian i Polaków; Taraka 23.02.2015:
http://www.taraka.pl/zrodla_pisane_o_pochodzeniu

[3] – Wikipedia (pol.):  https://pl.wikipedia.org/wiki/Schiavoni

[4] – Wikipedia (ang.): https://en.wikipedia.org/wiki/Vindelici

[5] – Wikipedia (pol.): https://pl.wikipedia.org/wiki/Vindobona

[6] – Wilhelm Bogusławski; Dzieje Słowiańszczyzny Północno-Zachodniej do połowy XIII w., Księga 1, Słowiańszczyzna północno-zachodnia od I do VI w. po Chrystusie; Poznań 1857 r., s. 17-26 – wersja internetowa:
http://archive.org/stream/dzielesowiaszczy01boguuoft/dzielesowiaszczy01boguuoft_djvu.txt

[7] – Jordanes; De Getarum sive Gothorum origine et rebus gestis (pol. Getica – Historia Gotów); 551 r. – wersja internetowa w j. łacińskim i angielskim:  http://www.harbornet.com/folks/theedrich/Goths/Goths1.htm

[8] – Wikipedia (niem.): https://de.wikipedia.org/wiki/Brigantier#Name

[9] – Wojciech Kętrzyński; O Słowianach mieszkających niegdyś między Renem a Łabą, Salą i czeską granicą; Kraków 1901 r., s. 4-12 – wersja internetowa: http://archive.org/stream/rozprawy07filogoog/rozprawy07filogoog_djvu.txt

[10] – Wikipedia (czes.): https://cs.wikipedia.org/wiki/Kostnice_(m%C4%9Bsto)

[11] – Wikipedia (niem.): https://de.wikipedia.org/wiki/Konstanz#Konzil_von_Konstanz

[12] – Konstanty Moes-Oskragiełło; Jarstwo i wełniarstwo w dziejach Słowiańszczyzny; Warszawa 1888 r., s. 10, 18.

[13] – Wikipedia (pol.): https://pl.wikipedia.org/wiki/Gro%C3%9Fvenediger

[14] – Pomponiusz Mela; De situ orbis libri tres (pol. O położeniu krajów świata ksiąg trzy); 43/44 r.

[15] – Adrian Leszczyński; Języki słowiańskie a haplogrupa R1a1 – Nazwy pastwisk we Wschodnim Tyrolu a haplogrupa R1a1; Taraka 16.03.2016:  http://www.taraka.pl/jezyki_slowianskie_a_haplogrupa_R1a1

Burkhard Berger, Harald Niederstätter, Gerhard Rampl, Daniel Erhart z zespołem; Pasture Names with Romance and Slavic Roots Facilitate Dissection of Y Chromosome Variation in an Exclusively German-Speaking Alpine Region; Plos One 27.07.2012:  http://journals.plos.org/plosone/article/authors?id=10.1371%2Fjournal.pone.0041885

Adrian Leszczyński

---

Adrian bardzo dokładnie opisał Wenedów ale nie wszystkich żyli jeszcze we Francji, Iliriowie byli też nazywani Wenetami lub Wenetami Ilyryjskimi. Nazwy związane z Wenedami pojawiają się też we Francji, na Wyspach Brytyjskich. Jeśli zaś chodzi o genetykę to nazwa Wenedowie występowała zarówno tam gdzie dominowała hg R1a jak i hg I2a. Tutaj więcej informacji o tym.

Dragomira