Po technicznym wstępie zawartym w części pierwszej, powracam do Jantaru / Ja”/oNT+aRo” i prawdziwego Jądra / Ja”/oNDRa… jego znaczenia jego źródłosłowu…
Nie twierdzę, że Jąć / Ja”/oNC’ Dar / DaR jest jedynym prawdziwym źródłosłowem dla Jantaru / Ja”/oNT+aRo”, ale… wg mnie to to znaczenie jest pierwotne i doskonale odzwierciedla Dar / DaR Jąty / Ja”/oNTy i Podjęty / PoD+Je”/eNTy i Wzięty / WZ+ie”/eNTy ze sobą, jako np. wisiorek, amulet, talizman, itp.
Twierdzę, że ilość „dziwnie” podobnych i znaczeniowo poWIĄZanych ze sobą słów, ciągle zachowanych i używanych w j. słowiańskim, (oczywiście niekojarzonych razem przez ofitzjalne jęsykosnafstfo, patrz poniżej) JEST ZASTANAWIAJĄCA…
Zwracam uwagę, że szczególne znaczenia mają w tych przypadkach tzw. dźwięki nosowe, jak ą/a”/oN/oM i ę/e”/ eN/eM,.. a także bardzo częsta ich wzajemna wymiana, co wykażę poniżej.
Przypominam, że dźwięki nosowe są rzadko spotykane w innych językach europejskich. Proszę porównać to, co na ten temat twierdzi wiki, patrz:
https://pl.wikipedia.org/wiki/Sp%C3%B3%C5%82g%C5%82oska_nosowa
https://en.wikipedia.org/wiki/Nasal_vowel
https://pl.wikipedia.org/wiki/Samog%C5%82oska_nosowa
Samogłoska nosowa – samogłoska, podczas wymawiania której strumień powietrza przepływa zarówno przez jamę ustną jak i jamę nosową. Taki przepływ powietrza spowodowany jest opuszczeniem podniebienia miękkiego, skutkiem czego strumień powietrza uzyskuje też dostęp do jamy nosowej. Samogłoska, która nie jest nosowa to samogłoska ustna. Charakterystyczny dla samogłosek nosowych efekt nosowości spowodowany jest zaangażowaniem dodatkowej komory rezonansowej – jamy nosowej.
Samogłoski nosowe w językach słowiańskich
W języku prasłowiańskim istniały dwie samogłoski nosowe, przednia ę i tylna ǫ. Pochodziły z grup typu en, am, om itp. W języku staro-cerkiewno-słowiańskim zapisywano je znakami o nazwie jus.
Samogłoski nosowe w języku polskim
Język polski i kaszubski to ostatnie dwa języki słowiańskie, w których zachowały się samogłoski nosowe, inne języki słowiańskie pozamieniały je na samogłoski ustne (polskie dąb, część, mąż, ciężki, ale rosyjskie dub, czast’, muż, tiażkij; czeskie dub, czast, muż, teżky). W graficznym zapisie języka polskiego istnieją tylko dwie samogłoski nosowe – ą (nosowe o) i ę (nosowe e). W języku polskim nosowość samogłosek ma charakter asynchroniczny, w przeciwieństwie np. do języka francuskiego. Asynchroniczność polega na tym, że gdy następuje artykulacja samogłoski nosowej, podniebienie przygotowuje się już do wypowiedzenia następnej głoski[1].
Wymowa samogłosek nosowych waha się od wymowy nosowej, poprzez denazalizację (czyli utratę nosowości przed ł, l, np. piszemy wziął, wzięła, zaczął, zaczęła, spiął, spięła a wymawiamy najczęściej /wzioł/, /wzieła/, /zaczoł/, /zaczeła/, /spioł/, /spieła/) do wymowy asynchronicznej (rozpad ę i ą na samogłoskę ustną e, o i spółgłoskę nosową m, n, przed p, b, t, d, ć, dź, cz, dż, k, g, czyli zwartymi i zwartoszczelinowymi np. gąbka, wym. /gompka/, kąpać /kompać/, kąt /kont/, mądry /mondry/). Wymowa z pełną nosowością zachowała się w praktyce jedynie przed spółgłoskami szczelinowymi (w, f, s, z, ś, ź, sz, ż, h): wąwóz, kęs, kąsać, węszyć, mąż, kąśliwy, więzić, węch, wąchać. Ciekawym zjawiskiem jest pojawianie się w takiej pozycji również innych samogłosek nosowych w wyrazach zapożyczonych – np. w wyrazach awans (czy fajans, pasjans, „Prowansja” – wyjątkowo z a nosowym, powstałym ze zlania się co do barwy w jeden dźwięk e nosowego i o nosowego), inspektor, kunszt, rynsztok, co sprawia, że w języku polskim każda samogłoska ustna ma, przynajmniej w wymowie mniej starannej, swój odpowiednik nosowy[2][3].
Zapis „ą”
Zapis „ą” jest mylący i niekonsekwentny, jako że nazalizacji ulega samogłoska /o/ a nie /a/. Zapis ten jest tradycyjny i pochodzi z początku XVI wieku, kiedy ustalała się polska pisownia. W tym czasie „ą” było wymawiane jako nosowe „a’, zatem jej wartość ustna była w przybliżeniu równa /a/[4]
Reliktowe a nosowe w języku polskim
A nosowe (zapisywane w IPA i AS jako /ã/, podczas gdy nosowe o zapisywane jest w IPA jako /ɔ̃/, a w AS jako /õ/) zachowało się w swojej konserwatywnej formie w niektórych dialektach, np. zachodniej części dialektów śląskich, gdzie panuje wymowa szeroka ę jak a nosowe, niezależnie od poprzedzającej spółgłoski (np. cianżki ‚ciężki’ wymawiane jest jak „ciã(n)żki”, rzandzie ‚rzędzie’ jak „rzãndzie”, widzã ‚widzę’ jak „widzã”, ciotkã ‚ciotkę’ jak „ciotkã”, itp.), w środkowej zaś części Śląska tylko ę na końcu wyrazu wymawiane jest jak a nosowe (choć często pozbawione jest nosowości, gdzie np. widzã odpowiada wymowa [ˈvʲid͡z̪a], czyli taka jak „widza”)[5]. Podobnie sprawa się przedstawia z kaszubskim nosowym ã//ę: przeważa wymowa szeroka, czyli archaiczna jako a nosowe ( zapisywane jako ‹ã›), choć w Puckiem i na północy Wejherowskiego częstsza jest wymowa wąska typu e, oddawana literą ‹ę›[6].
We współczesnym standardowym języku polskim nosowe a usłyszeć można, poza pożyczkami z francuskiego, jak np. bransoletka (wymawiane jako „brãsoletka”), również w formie wyłączać (częsta wymowa z a nosowym lub jak „wyłanczać”), ale już nie w wyłączyć (wymowa z o nosowym lub jak „wyłonczyć”) – ta różna wymowa, niepoprawna według autorów słowników normatywnych, związana jest ze zróżnicowaniem znaczeniowym: czasowniki z -o- w temacie mają znaczenie jednokrotne, zaś z -a- wielokrotne, podobnie jak w parach czasowników typu donosić–donaszać, wykończyć–wykańczać[7].
Samogłoski nosowe w innych językach
Samogłoski nosowe występują w bardzo wielu językach, między innymi w języku francuskim, kaszubskim, portugalskim, nawaho, czy języku paicî.
Zobacz też
Przypisy
- Skocz do góry↑ Nagórko 2007 ↓, s. 37.
- Skocz do góry↑ Nagórko 2007 ↓, s. 36.
- Skocz do góry↑ Bąk 1977 ↓, s. 60-62.
- Skocz do góry↑ Bąk 1977 ↓, s. 61.
- Skocz do góry↑ Izabela Winiarska, Cechy językowe dialektu śląskiego
- Skocz do góry↑ Jerzy Treder, Fonetyka i fonologia, na podstawie Kaszubszczyzna – Kaszëbizna, pod redakcją Edwarda Brezy, Opole 2001, str. 107-124
- Skocz do góry↑ Krystyna Długosz-Kurczabowa, Dlaczego ą to nosowe o? z 12.09.2008
Bibliografia
- Jan Miodek, ABC Polszczyzny, Wrocław 2006, s. 14-15, ISBN 83-7384-160-1.
- Piotr Bąk: Gramatyka języka polskiego – zarys popularny. Warszawa: Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, 1977. ISBN 83-214-0923-7.
- Alicja Nagórko: Zarys gramatyki polskiej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2007. ISBN 978-83-01-15390-8.
Linki zewnętrzne
- Halina Karaś, Samogłoski nosowe, w internetowym leksykonie multimedialnym Gwary polskie
Postaram się przyjrzeć temu wszystkiemu dokładniej i wyjaśnić na poniższych przykładach, co z tego może wynikać, i co wynika, i co tak naprawdę Wiąże / W+Ja”/oNZ”e się z tym…
Jest tego dobra tyle, że znów muszę podzielić to na większą ilość części, bo wpisy za długi już zrobił się i bidny wordpress nie wyrabia na zakrętach… Czytaj dalej
SKRiBH 
Zastanawia mnie piętnowanie, przez „specjalistów”, dźwięków reliktowych w polszczyźnie. W czym one im przeszkadzają?
PolubieniePolubienie
100%!!! 😦
PolubieniePolubienie
„Zapis „ą” jest mylący i niekonsekwentny, jako że nazalizacji ulega samogłoska /o/ a nie /a/. Zapis ten jest tradycyjny i pochodzi z początku XVI wieku, kiedy ustalała się polska pisownia. W tym czasie „ą” było wymawiane jako nosowe „a’, zatem jej wartość ustna była w przybliżeniu równa /a/”
Zaraz, mam rozumieć, że pierwotną formą było JaDro? A z czasem stworzyli z tego JąDro?
PolubieniePolubienie
Zwróć uwagę, że ja zapisuję to ZAWSZE jako ą/a”/oN/M… A co do Jądra / Ja”/oNDRa, no to będę nad tym myślał w przyszłym odcinku… hehehe
A czy to robi różnicę, czy pierwotnie wymawiane było JaN+DRo, Ja”+DRo, czy JoN+DRo? Mię nie za bardzo, bo w każdym z tych przypadków rdzenie są zachowane, patrz Ja”+DR lub JN+DR, gdzie w pierwszym przypadku a”, czyli samogłoska nosowa pełni rolę spółgłoski nosowej…
Ktoś wie, ile lat ma najstarszy znaleziony jantar, wydobyty z jakiegoś pochówku, hm? Były w Sungir lub Mezine, bo raczej nie widziałem? Stawiam, na późniejszy okres, kiedy odszedł już lodowiec…
PolubieniePolubienie
Czy ma znaczenie? Wydaje mi się, że ma i wymawiano je jako ‚o’, tak jak jest w gwarze JoJko>JaJko Jo>Ja.
Rdzeń ten sam, jednak rożnicę słychać, że JoJko i JaNTRa to będą całkiem różne słowa, bo to one są pierwotne odpowiednio dla JoNDro i JaNTar.
JąDro to całkiem nowy wyraz, poszukaj od kiedy jest on używany w polszczyźnie, żebyś nie przewrócił się na tym, że słowami XIX wiecznymi udowadniasz znaczenie słów zapisanych w sanskrycie.
PolubieniePolubienie
JoJKo
JaJKo
To jedno i to samo. Nie rozumiem dlaczego mieszasz JoJKO z Ja”/oN+DaR i Ja”/oN+DRo?
Nie wiem czy jak twierdzisz, że Ja”/oN+DRo to słowo z tzw. 19w, a dodatkowo gdzie ja coś niby udowadniam w sanskrycie, itp, hm?
Ty Ty próbujesz udowodnić słowem z sanskrytu i jego sanskryckim znaczeniem, znaczenie i źródłosłów prastarego Pra-Słowiańskiego słowa powstałego jednak dopiero znad Bałtykiem, patrz brak jantaru w Sungir i Mezine, itp.
Nie sądzisz, że to dokładnie odwrotny kierunek?
PolubieniePolubienie
Najpierw sprawdź od kiedy używa się w polszczyźnie słowo jądro jakkolwiek pisane.
PolubieniePolubienie
Ty mi napisz, co uważasz, bo ja wiem i mogę to udowodnić, że jantar znany był już Pra-Słowianom i ich potomkom, już w czasie Sintashta, czyli w sumie w czasie CWC… Mam już gotowy 4 odcinek o tym, ale jest już sprawdzany.
http://www.baltic-amber.eu/zarys-historyczny.html
ZARYS HISTORYCZNY
Bursztyn towarzyszył człowiekowi od początku jego istnienia na kuli ziemskiej. Ludy słowiańskie zwały go jantarem, Grecy elektronem, Rzymianie gentarum, a Egipcjanie i Arabowie anbar. Jako cenny surowiec zwany był również „złotem Bałtyku”, „złotem północy”, „słonecznym kamieniem” lub „złotem słowiańskim”.
W społeczeństwach pierwotnych znany i ceniony był jako surowiec do wytwarzania biżuterii, ozdób, przedmiotów użytkowych oraz w lecznictwie.
Pierwsze dowody zainteresowania bursztynem pochodzą z epoki mezolitu (8300- 4500 p.n.e.). Świadczą o tym figurki zwierząt, ptaków, naszyjniki i ozdobne paciorki znalezione na terenie północnej Polski.
Najstarsze szlifowane i wygładzone płytki bursztynu znalezione zostały na Wysoczyźnie Leszczyńskiej. Pochodzą one z epoki paleolitu (4000 – 1000 p.n.e.).
Liczne ozdoby z bursztynu znaleziono w osadach i grobach ludności kultury rzucewskiej zamieszkującej wybrzeże Zatoki Gdańskiej i Zalwu Wiślanego.
W drugiej połowie XIX wieku odkryto w zatoce Kurońskiej ok. 3000 ozdób z bursztynu pochodzących z neolitu (3500 – 1700 p.n.e). Niektóre z nich można obejrzeć w Muzeum Uniwersytetu w Getyndze (Göttinger Zentrum für Geowissenschaften) oraz w Muzeum Bursztynu w Pałądze (Litwa). Bursztynem zainteresowani byli również Celtowie. Wiele ozdób z tego minerału znaleziono obok wyrobów ze złota i brązu w bogatych grobowcach celtyckich książat.
Celtowie byli pośrednikami w kontaktach między Bałtykiem a Cesarstwem Rzymskim transportując ten cenny kruszec tzw. „bursztynowym szlakiem”. Prowadził on z Akwilei w północnych Włoszech (teren dzisiejszej Wenecji) przez Alpy, dolinę Dunaju, Morawy lub Kotlinę Kłodzką, Kalisz (Calisia) aż do Bałtyku. W II w p.n.e. w Akwilei istniały liczne pracownie bursztynu, które dostarczały swoje wyroby na dwór cesarzy rzymskich. O znacznej popularności bursztynu w starożytnej Italii oraz wśród plemion Etruskow i Ilirów mieszkających w strefie północnego Adriatyku świadczą znaleziska licznych luksusowych ozdób wykonanych z tego surowca. (…)
https://pl.wikipedia.org/wiki/Wysoczyzna_Leszczy%C5%84ska
Wysoczyzna Leszczyńska
jednostki
administracyjne
województwo wielkopolskie,
województwo lubuskie,
województwo dolnośląskie
Wysoczyzna Leszczyńska (318.11) – część Niziny Południowowielkopolskej
Położenie
Znajduje się pomiędzy pojezierzem Sławskim i Krzywińskim na północy a Pradoliną Głogowską na zachodzie, Kotliną Żmigrodzką na południu oraz Wysoczyzną Kaliską na wschodzie
https://pl.wikipedia.org/wiki/Kultura_rzucewska
Kultura rzucewska – kultura neolityczna datowana na schyłek III i początek II tysiąclecia p.n.e., o synkretycznym charakterze, na który składały się wpływy kultury ceramiki sznurowej i bałtyckich kultur strefy leśnej. Obszar oddziaływania omawianej kultury rozciągał się od Zatoki Puckiej do ujścia Niemna. Nazwa kultury pochodzi od wsi Rzucewo, położonej niedaleko Pucka, gdzie znalezione zostały pierwsze jej ślady.
Inwentarz
Inwentarz znajdowany na stanowiskach tej kultury obejmuje siekiery kamienne o przekroju owalnym. Innymi zabytkami tej kultury są topory typu A oraz facetowane. Innymi zabytkami kamiennymi są żarna i rozcieracze. Ceramika rozwijała się w powiązaniu z wytworami kultury ceramiki sznurowej, jednak dostrzegalne są w niej cechy wyróżniające ją od innych kultur. Często występują na stanowiskach puchary o esowatym profilu oraz takie których krawędzie są zagięte do środka. Występują również misy z wyodrębnionymi wyraźnie dnami, o łagodnym profilu[1].
Podstawy gospodarcze
Potwierdzona jest uprawa zbóż, hodowla bydła i kóz, a także sporadyczne polowania na ssaki morskie. Kultura rzucewska znana jest również z obróbki bursztynu w specjalnych pracowniach, których sieć zlokalizowano na terenie Żuław Wiślanych[2].
Przypisy
PolubieniePolubienie
Ciekawostka o szlakach bursztynowych, ale nie można tego skopiować, patrz:
http://www.amber.com.pl/zasoby/bursztyn/item/2082-szlaki-bursztynowe-w-pradziejach-europy-srodkowej-zarys-problematyki
PolubieniePolubienie