274 Zagadka pieczęci sumeryjskiej… a źródła tradycji pustynnej, czyli… kto od kogo i co kopiował 02

Sumeryjska figurka oranta, połowa 3 tys. p.Ch. Zdjęcie ilustracyjne. Fot. wikimedia.org

Tak tytułem wstępu, oto jak przeszłość łączy się z teraźniejszością, na takim oto przykładzie:

http://www.kresy.pl/wydarzenia,europa-srodkowa?zobacz/slowenia-starozytne-figurki-wotywne-w-osrodku-dla-migrantow

Słowenia: starożytne figurki wotywne w ośrodku dla migrantów

Dodane przez Lipinski Opublikowano: Czwartek, 03 marca 2016 o godz. 08:08:59

W ośrodku rejestracyjnym dla migrantów w Słowenii znaleziono trzy sumeryjskie figurki sprzed 5 tys. lat – poinformowała słoweńska policja. Według ekspertów, są autentyczne.

Figurki, wykonane z alabastru, znaleziono porzucone w opuszczonym namiocie w ośrodku Gruszkovje na granicy z Chorwacją jesienią ubiegłego roku, ale wstrzymano się z ujawnieniem informacji do czasu wykonania ekspertyzy przez dział starożytności słoweńskiego Muzeum Narodowego. Okazało się, że przedmioty są autentyczne. Chodzi o wotywne figurki tzw. orantów, charakterystyczne dla cywilizacji sumeryjskiej. Pochodzą prawdopodobnie z nielegalnych wykopalisk na terenie starożytnej Mezopotamii. Ich wartość szacuje się na kilka tysięcy euro.

We wrześniu UNESCO ostrzegało, że w Syrii i Iraku trwa grabież stanowisk archeologicznych „na przemysłową skalę”. Zyski z rabunku trafiają do tzw. Państwa Islamskiego.

PAP / Kresy.pl

A teraz przechodząc do sedna, zobaczmy jak teraźniejszość połączona jest z przeszłością… z bardzo wątpliwą pustynną przeszłością… a ta pustynna wątpliwa przeszłość… jak jest połączona z np. takimi sumeryjskimi figurkami jak te, znalezione w obozie dla imigrantów gdzieś w Słowenii… i nie tylko z tym…

http://www.linux.net.pl/~wkotwica/potop.html

Sumeryjski mit o potopie

Najstarsza znana nam wersja mezopotamskiej opowieści o potopie pochodzi z bardzo uszkodzonej tabliczki sumeryjskiej, datowanej na XVII wiek p.n.e.

Ułomek glinianej tabliczki odnaleziony w Nippur (CBS 10673) ma około 10 cm wysokości, 13,5 cm szerokości. Na każdej ze stron mieści po trzy kolumny zapisanego pismem klinowym tekstu, który pierwotnie liczył ogółem około 260 linijek. Znaleziony kawałek to dolna część tabliczki, około jednej trzeciej jej pełnej wysokości, pozostało na niej po 10–15 linijek w każdej z kolumn. Treść znaleziska, pochodzącego z wykopalisk prowadzonych pod koniec XIX wieku przez archeologów z Uniwersytetu Pensylwanii, opublikował po raz pierwszy pracownik tej placówki, Arno Poebel, w 1914 roku. Zabytek pozostaje w zbiorach Muzeum Archeologii i Antropologii Uniwersytetu.

Całość opowieści obejmowała przedpotopowe dzieje ludzkości: stworzenie przez bogów człowieka i zwierząt, założenie dzięki boskiej opiece i pomocy miast i zbudowanie cywilizacji, następnie zesłaną przez bogów zagładę, z której dzięki boskiej pomocy uratował się wybraniec, ocalając ród ludzki i zwierzęta. Niestety, do dziś nie znaleziono innych tabliczek z zapisem tego sumeryjskiego mitu, a stopień zniszczenia tabliczki z Nippur powoduje, że kontekst zachowanych fragmentów w większości jest niejasny, co utrudnia zrozumienie.

Po brakującej początkowej partii tekstu, napotykamy wypowiedź jakiegoś bóstwa, prawdopodobnie stwierdzającego, że zamierza uratować ludzkość przed grożącym jej zniszczeniem. Następnie bóg ten opisuje, jak ludzie zbudują miasta i świątynie, jak zostanie ustanowiony ład, przynoszący pokój i dobrobyt. Później pojawiają się cztery linijki dotyczące stworzenia człowieka, zwierząt i, być może, roślin. Tu mamy kolejną lukę, znowu brakuje początkowej, większej części kolumny, która znajdowała się w górnej części tabliczki. Z ocalałego fragmentu dowiadujemy się o zesłaniu z nieba instytucji władzy królewskiej, założeniu pięciu miast i przypisaniu im bogów-opiekunów. Znów następuje luka, z kontekstu wynika, że utracony tekst zawierał podjęcie przez bogów decyzji o zesłaniu potopu i zniszczeniu ludzkości. W zachowanej części czytamy, że niektórzy z bogów żałowali postanowionego losu ludzi.

Wszyscy jednak złożyli przysięgę, najpewniej o zachowaniu powziętej decyzji w tajemnicy przed ludźmi. Zostaje przedstawiony Ziusudra, bogobojny król-kapłan, który, jak się zdaje, już wcześniej co dzień oczekiwał boskich objawień w snach. Kiedy Ziusudra stał po jednej stronie jakiejś ściany, usłyszał głos bóstwa, pozornie zwracającego się do ściany i informującego, że na zgromadzeniu bogów podjęto decyzję o zniszczeniu ludzkości przez zesłanie potopu. Niestety, w tym miejscu znów brakuje tekstu, który najpewniej zawierał udzielone Ziusudrze szczegółowe wskazówki budowy wielkiej łodzi. Kolejny zachowany fragment zaczyna się opisem potopu, który przetacza się przez ziemię. Po siedmiu dniach i nocach znów pojawia się bóg-słońce Utu, Ziusudra pada przed nim na twarz i składa ofiary. Kolejna utracona partia tekstu zawierała prawdopodobnie wyrzuty, jakie bogowie czynili temu, dzięki któremu król ocalał. W ostatniej kolumnie, po dwu niezbyt jasnych zdaniach o składaniu przysiąg, Ziusudra pada na twarz przez Anem i Enlilem, a ci obdarzają go wiecznym życiem, jak boga, i osiedlają w odległej krainie Dilmun. Na tym kończy się ocalała część tabliczki, zamykające kolumnę zakończenie tekstu nie zachowało się.

http://www.linux.net.pl/~wkotwica/nippur-1.jpg

[brak początkowych ok. 37 linijek tekstu]

[1] „Ludzkość moją […] od zguby,[2]
dla Nintu, powstrzymam zagładę moich stworzeń.
Sprawię, że ludzie ze swych osiedli powrócą.
Zbudują miasta, bym mógł odpocząć w ich cieniu.
Cegły miast niech kładą na poświęcone miejsca,
w miejscach poświęconych założą wyrocznie.
Wodę, gaszącą ogień […] doprowadzę,
obrzędy i dostojne prawa (me)[3] udoskonalę,
ziemię nawodnię, pomyślność tam ustanowię.

Kiedy An, Enlil, Enki i Ninhursanga[4]
stworzyli czarnogłowych,
drobnym stworzeniom wychodzącym z ziemi dali się wszędzie rozmnożyć,[5]
kozły, osły, czworonogi powołali do istnienia na równinie, jak należy.

http://www.linux.net.pl/~wkotwica/nippur-2.jpg

[brak ok. 36 linijek]

Będę nadzorować ich wysiłki.
Niech […] budowniczy kraju wykopie mocne fundamenty.

Kiedy […] królestwa zstąpiło z nieba,
gdy dostojna korona i tron królestwa zstąpiły z nieba,
obrzędy i dostojne prawa (me) udoskonalił,
cegły miast położył na świętych miejscach,
Nadał im nazwy i przydzielił […]
Pierwsze z nich, Eridug, dał Nidummudowi, przywódcy,[6]
Drugie, Badtibirę, dał Pani,[7]
Trzecie, Larag, dał Pabilsangowi,
Czwarte, Zimbir, dał bohaterowi Utu,
Piąte, Szuruppag, dał Sud.

Po nadaniu miastom nazw i przydzieleniu […],
nie powstrzymał wylewów, kanały wykopał w ziemi, żeby niosły wodę,
i ustanowił oczyszczanie małych kanałów i rowów nawadniających.[8]

http://www.linux.net.pl/~wkotwica/nippur-3.jpg

http://www.linux.net.pl/~wkotwica/nippur-4.jpg

[brak ok. 36 linijek]

potop […]
ludzkość […]
[…]
Wówczas Nintu płakała […]
Czysta Inana lamentowała nad ludem,
a Enki radził się swego serca.
An, Enlil, Enki i Ninhursanga
bogowie nieba i ziemi na imię Ana i Enlila zaprzysięgli.

W tym czasie król Ziusudra, kapłan […]
Sporządził […]
Pokornie, z czcią, posłuszny […]
co dzień wystawał przy […]
To nie sen objawił się […] rozmowa […],
[…] na imię nieba i ziemi zaprzysiężony.
W Kiur[9] bogowie […] mur […].
Ziusudra, stojąc po jednej jego stronie, słuchał
[10]„Ściano po mej lewej ręce […]
ściano, rzeknę ci słowo, zachowaj me słowa,[11]
nakłoń ucha na me wskazówki

Z naszej ręki potop przetoczy się ponad […] w całym […]
Nasienie ludzkości zostanie zniszczone, postanowiono.
Wyroku, słowa zgromadzenia, nie można cofnąć.
Rozkazu wydanego przez Ana i Enlila nie można odwołać.
Królestwo, panowanie zostanie unicestwione […]

[brak ok. 40 linijek]

http://www.linux.net.pl/~wkotwica/nippur-5.jpg

Wszystkie nawałnice i huragany runęły razem,
potop przetoczył się ponad stolicami.
Po siedmiu dniach i siedmiu nocach,
podczas których potop zalewał ziemię,
a wichry miotały arką na wielkiej wodzie,
pojawił się Utu, roztaczając światło na niebo i ziemię.
Ziusudra przebił otwór w arce,
bohater Utu wpuścił snop promieni do wnętrza arki.
Król Ziusudra
padł na twarz przez Utu.
Król ubił woły i liczne owce.

[brak ok. 40 linijek]

http://www.linux.net.pl/~wkotwica/nippur-6.jpg

„Na życie nieba i życie ziemi zaprzysięgłeś […]
An i Enlil na życie nieba i życie ziemi zaprzysięgli […][12]
[…] pojawiły się drobne stworzenia, wychodzące z ziemi.
Król Ziusudra
padł na twarz przed Anem i Enlilem.
An i Enlil potraktowali Ziusudrę życzliwie […],
dali mu życie jak boga,
wywyższyli go wiecznym życiem jak boga.
Wtedy król Ziusudra,
za ocalenie nazw zwierząt i nasienia ludzkości,
w zamorskim kraju Dilmun, gdzie wschodzi słońce, z ich woli zamieszkał.

[brak końcowych ok. 39 linijek]

---

1Zachowana część tekstu rozpoczyna się od wypowiedzi bóstwa. Jego imię się nie zachowało, najczęściej uważa się, że mówiącym jest Enki.

2Nie wiadomo, o jakie zagrożenie ludzkości chodzi. Według jednych mowa o  czasach sprzed potopu i jakiejś wcześniejszej od potopu klęsce. Według innych w tym fragmencie Enki zapowiada to, co zamierza uczynić po potopie. Thorkild Jacobsen podjął próbę zrekonstruowania możliwie spójnej chronologicznie narracji i przypisał tę wypowiedź bogini-matce Nintu, która dostrzega, że stworzeni przez nią ludzie wędrują po świecie, nie mając siedzib:

Nintu zatroskała się: Niechaj przypomnę sobie moją ludzkość, są całkiem zapomniani. Stworzenia Nintu, niech je sprowadzę, niech przywiodę ludzi ze szlaków. Niech zbudują miasta i miejsca kultu, bym mogła ochłodzić się w ich cieniu…

Według wersji Jacobsena także w dalszej części opowieści to Nintu jest tą, która wprowadza kolejne elementy ładu cywilizacyjnego: wyznaczyła władcę ponad ludźmi, aby nadzorował ich prace i przydzieliła miasta poszczególnym bogom-opiekunom (zob. niżej).

3Przez me, przekazane przez bogów prawa, zarządzenia Sumerowie rozumieli ogół osiągnięć i pojęć związanych z rozwojem cywilizacyjnym. Me zostały zgromadzone w Ekur przez Enlila, który potem przekazał je Enkiemu, by ich strzegł i udzielał ludziom. Ich długą, liczącą niemal sto pozycji listę zawiera mit opowiadający, jak Inana wyprosiła me od Enkiego, a ten, zanim statek bogini zdążył powrócić do Uruk, kilkakrotnie usiłował je odzyskać. Są wśród nich np. rozum, wiedza, sztuka pisania, wymierzanie sprawiedliwości, budownictwo, ciesielstwo, pokój.

4An, Enlil, Enki i Ninhursanga to czwórka największych bogów sumeryjskich. Inne bóstwa wymienione w tekście:

An

król bogów, władca nieba, najwyższy z wielkiej czwórki bogów. Główny ośrodek kultu: Unug (Uruk).

Enlil

władca ziemi i przestworzy powietrznych, drugi po Anie z czwórki bogów-stworzycieli. Główny ośrodek kultu: Nibru (Nippur).

Enki

przychylny ludziom bóg mądrości, opiekun rzemiosła, twórca cywilizacji, władca oceanu wód słodkich abzu, jeden z czwórki bogów-stworzycieli. Główny ośrodek kultu: Eridug (Eridu).

Aruru

bogini-stworzycielka, uosabiająca moce stwórcze ziemi-matki; jedna z wielkiej czwórki bogów, często uznawana za starszą siostrę Enlila. Występuje też pod imionami Nintu i Ninhursanga.

Nintu

jedno z imion bogini stworzycielki Aruru, Ninhursangi

Ninhursanga

jedno z imion bogini stworzycielki Aruru, Nintu

Nudimmud

inne imię boga Enki

Sud

bogini opiekunka miasta Szuruppak, później jako małżonka Enlila nosząca imię Ninlil.

Inana

bogini miłości i wojny. Główne ośrodki kultu: Unug (Uruk), Badtibira, Zabalam, Kisz, Agade.

Utu

bóg słońca, opiekun sprawiedliwości i wróżb. Główne ośrodki kultu: Larsa oraz Zimbir (Sippar).

5Poebel, a także inni tłumaczą w tym miejscu roślinność wychynęła z ziemi. Podobnie w ostatnim zachowanym fragmencie.

http://www.linux.net.pl/~wkotwica/sumer2.gif
Miasta sumeryjskie

6Miasta przedpotopowe, „stolice” to główne ośrodki kultu, najważniejsze miasta sumeryjskie:

• Eridug (Eridu), gdzie czczono boga Enki,
• Badtibira, gdzie czczono Inanę, boginię miłości i walki,
• Larag (Larak), którego bóstwem opiekuńczym był Pabilsang,
• Zimbir (Sippar), gdzie czczono Utu, boga słońca,
• Szuruppag (Szuruppak), którego opiekunką była bogini Sud.

(Nazwy miast sumeryjskich w literaturze na ogół podawane są w tradycyjnie przyjętym brzmieniu, akadyjskim: Ur, Uruk, Nippur, Sippar, zamiast w brzmieniu sumeryjskim). Wymienione w opowieści o potopie pięć miast występuje także jako kolejne przedpotopowe ośrodki władzy w początkowej części tzw. sumeryjskiej listy królów:

Kiedy królestwo zstąpiło z nieba, królestwo było w Eridug. W Eridug Alulim stał się królem, rządził 28800 lat. Alalgar rządził 36000 lat. 2 królów: rządzili 64800 lat. Eridug upadło, królestwo do Badtibiry zostało przeniesione. W Badtibirze, Enmenluanna rządził 43200 lat. Enmengalanna rządził 28800 lat. Dumuzi, pasterz, rządził 36000 lat. 3 królów: rządzili 108000 lat. Badtibira upadła, królestwo do Larag zostało przeniesione. W Larag Ensipazianna rządził 28800 lat. 1 król: rządził 28800 lat. Larag upadło, królestwo do Zimbir zostało przeniesione. W Zimbir Enmenduranna stał się królem: rządził 21000 lat. 1 król: rządził 21000 lat. Zimbir upadło, królestwo do Szuruppag zostało przeniesione. W Szuruppag Ubartutu stał się królem, rządził 18600 lat. 1 król, rządził 18600 lat. W 5 miastach 8 królów: rządzili 241200 lat. Potem przeszedł potop. Po tym, jak potop przeszedł przez ziemię, kiedy królestwo zstąpiło z nieba, królestwo było w Kisz.
[wersja z Larsy, WB]

7„Pani”, tj. Inanie.

8Mimo zachowanych niemal wszystkich znaków, dwie ostatnie linijki tego fragmentu uważane są za niezupełnie jasne.

9Kiur to nazwa zewnętrznego dziedzińca Ekur — świątyni Enlila w Nippur, również miejsce, gdzie odbywały się zgromadzenia bogów.

10Mówiącym jest najprawdopodobniej przychylny ludziom bóg Enki, który wcześniej, gdy Nintu i Inana lamentowały nad losem szykowanym ludzkości, zastanawiał się, co zrobić.

11Enki, jak inni bogowie, przysięgał zachować w tajemnicy przed ludźmi podjętą na zgromadzeniu decyzję o potopie, więc żeby nie złamać słowa ucieka się do wybiegu formalnego: przemawia do ściany, a nie do stojącego za nią człowieka.

12Dwa niezbyt jasne wersy. Z kontekstu nie wynika ich znaczenie, nie wiadomo nawet, kto wypowiada słowa w pierwszym z nich. Najprawdopodobniej problemy gramatyczne biorą się z błędów popełnionych przez skrybę. Według jednych interpretacji ten ustęp to pretensje o złamanie przysięgi kierowane przez boga lub bogów do Enkiego. Według innych jest to złożone przez bogów przyrzeczenie, że zostaną sprzymierzeńcami Ziusudry.

---

Źródła:

W języku polskim:

• Marian Bielicki: Zapomniany świat Sumerów, PIW, Warszawa 1966, s. 205-207.
• Krystyna Łyczkowska, Krystyna Szarzyńska, Mitologia Mezopotamii, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1981, s. 77, 159-162.
• Krystyna Szarzyńska: Mity sumeryjskie, Wydawnictwo Agade, Warszawa 2000, s. 132-140.

W językach obcych, on-line:

• J.A.Black, G.Cunningham, J.Ebeling, E.Flückiger-Hawker, E.Robson, J.Taylor, G.Zólyomi, The Electronic Text Corpus of Sumerian Literature(http://etcsl.orinst.ox.ac.uk/), Oxford 1998–
  • transliteracja
  • tłumaczenie
• Arno Poebel, Historical and grammatical texts (PBS IV 1, Publications of the Babylonian Section), Museum of the University of Pennsylvania, Philadelphia 1914, s. 9–70. (kopia tłumaczenia)
• Mitos sumerios y acadios. Federico Lara Peinado (red.), Editora Nacional, Madrid 1984, s. 60–62. (kopia tłumaczenia)
• Thorkild Jacobsen, The Harp that Once… Sumerian Poetry in Translation, Yale University Press, New Haven/London 1987, 145–150. (kopia tłumaczenia)
• Massimo Baldacci, Il Diluvio, Mondadori Editore, Milano 1999. (kopia tłumaczenia)

…..

Dodatkowo:

http://www.starozytnysumer.pl/podstrony/podstrony_poziom_1_podania/mit_o_potopie.html

Sumeryjska opowieść o Potopie

http://www.historycy.org/index.php?showtopic=64340